(d.1859 - ö.1938)

(d.1877 - ö.1938)

Elektro-şok tedavisi fikri önerildi.

Macar Lazla BIRO tükenmez kalemi icat etti.

(d.1861-ö.1938). kimyager ve tarihçi

Chester CARLSON ilk fotokopi makinasını icat etti.

Bomonti-Nektar Şirketinin bira üretimi sözleşmesi 1938 yılında sona erince, fabrika devletleştirildi ve 1940 yılında İnhisarlar Genel Müdürlüğü'ne devredildi.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde işletilen linyit ocakları 1918 yılında düşman işgalinin başlaması ile kapanmıştı.

Önce Soma'da linyit üretimi başladı. 1927 yılında Çeltek'te bir işletme üretime geçti. Ardından Tavşanlı, Değirmisaz, Yerköy ve Gerenez ocakları özel sektör tarafından çalıştırılmaya başlandı.

1938 yılında bu işletmeler devletleştirildi ve Etibank Garp Linyitleri Müessesesi oluştu.

"Tunceli affı" konusundaki yasanın yenilenmesi.

Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasındaki dostlu mukavelesi tasdik edildi.

İzmir telefonu satın alındı.

Sümerbank Gemlik Suni İpek ve Viskos Mamulleri Sanayii Müessesesi'nin temeli 28 Kasım 1935 tarihinde atıldı ve fabrika Atatürk tarafından 1 Şubat 1938 tarihinde işletmeye açıldı.

Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Müessesesi'nin temeli, Bursa'da 28 Kasım 1935 tarihinde atıldı. İşletme, 2 Şubat 1938 tarihinde Atatürk tarafından işletmeye açıldı.

Arab yarımadasında petrol bulunduğu ilan edildi. Bu ilandan önce bu coğrafya küresel odaklar tarafından sömürgeleştiriimişti.

Almanya, Avusturya'yla Anschlus'ta birleşti.
Anschlus: Almanca "Birlik". Avusturya ile Almanya'nın siyasi birleşmesini öngören ve 1938 Martında Hitler Almanyasının Avusturya'yı ilhakı ile gerçekleşen siyasi düşünce.

Üsküdar ve Kadıköy su şirketi satın alındı.

Kırşehir ve çevresindeki 6,6 büyüklüğündeki depremde 149 kişi öldü.

İzmir telefon tesisatının satın alınması mukavelesi tasdik edildi.

Türkiye ile Yunanistan arasında dostluk antlaşması imzalandı.

İstanbul Elektrik Şirketinin hükümetçe satın alınmasına ilişkin sözleşme Ankara'da imzalandı

Ekonomik düzenin temel unsurlarından olan esnaf ve sanatkâr kesimini tekrar diriltmek ve ayakta kalmasını sağlamak için 18 Haziran 1933 tarihinde, 2284 sayılı Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu ile kurulmuştur. Ancak faaliyetine 1938 yılında geçmiştir.

Dünya ülkelerindeki kooperatif hareketleriyle bir bakıma aynı paralellikte gelişme gösteren Halk Bankacılığını, Türkiye'de Halk Bankası hayata geçmiştir. Halk Sandıkları, 1963 yılında 358 sayılı yasayla kapatılarak varlıkları ve yükümlülükleri Türkiye Halk Bankasına devredilen anonim şirketlerdir.

İngiltere'den 10 miyon Sterlin Kredi almak üzere, borçlanma antlaşması yapıldı.

150'likler diye bilinen ve vatana ihanetle suçlanmış çeşitli kişilerin affı Cumhuriyetin 15. Yılı dolayısıyla af kanunu kapsamına alındı.

Savarona Yatı 14.6.1938

Afet,

H. R. Soyak ile, benden mektup beklediğini bildirmiştin. Arzun her gün hatırımdadır. Şifahen Celal'e (Üner) telefonla bildirmek üzere söylemekteyim. Ancak henüz kendim bir şey tespit edemedim.

Vazifem şudur: Bence doktorların yanlış görüş ve hükümleri sebebiyle hastalık durmamış, ilerlemiştir. Vakitsiz ayağa kalkmak, yürümek hususiyetiyle burunda yapılan atuşman üzerine gelen kusma neticesi, yapılan istirahatleri hiçe indirmiştir. İstanbul'a gelince, Hükümet reyimi almaya lüzum görmeksizin Fissenger'yi getirtti. Yeniden tetkik, muayene yapıldık. Karaciğeri eski halinden farksız ve karnı birkaç kiloluk birikmiş su ve gaz dolayısıyla şişkin ve defigüre bir halde buldular. Şimdilik Temmuz on beşe kadar yeni tiretman ve yeni rejim altında repo apsolüyü (Kesin istirahati) zaruri buldular. Bunun esası da yatak ve şezlong istirahatidir. Bu müddet sonunda Fissenger tekrar gelecektir. Umumi ahvalim iyidir. Tamamen iadeli afiyet ümit ve va'di kuvvetlidir. Senin için asla merakı ve endişeyi mucip olmamalıdır. Serinkanlılıkla imtihanlarını vererek muvaffakiyetle dönmeni bekler ve muhabbetle gözlerinden öperim.

İkamet için Savarona'yı tercih ettiler. Yat şimdilik saray karşısında demirlidir.

Malûmun olan devlet işleri için Başbakan ve diğer bakanlar sık sık gelip yatta misafir olmaktadırlar.

Nutuk'unu Şükrü Kaya Türkçeye çevirmektedir. Matbuata verilecektir.

K. Atatürk

Medeni kanundaki evlenme yaşı kadınlar için 15, erkekler için 17 olarak düzenlendi.

19 Mayıs, 3466 sayılı kanunla milli bayram olarak kabul edildi.

"Dağ Başını Duman Almış" marşı, Gençlik ve Spor Bayramının marşı olarak kabul edildi.

İstanbul elektirik şirketinin satın alınması mukavelesi mecliste tasdik edildi.

Toprak mahsulleri ofisi kurulması kanunu mecliste kabul edildi.

Pazarlıksız satış mecburiyeti hakkındaki kanun mecliste kabul edildi.

Avukatlık kanunu mecliste kabul olundu.

Helikopterin patenti Igor Sikorsky tarafından alındı.

Cemiyetler kanunu mecliste kabul edildi.

Mecliste yüzelliliklerin af kanunu kabul edildi.

İstiklal Mahkemeleri'nde mahkûm olanlar hakkında çıkarılan yasa.

Beden terbiyesi kanunu kabul edildi.

Dahiliye Vekili Şükrü Kaya, İsmet İnönü'ye yazdığı mektubta;
M. Kemal'in sağlığı üzerine yaptıkları planın, kendisinin şikayetine karşın "yolunda seyir ettiği"ni ve İnönü'nün Cumhurreis'liğinin yaklaştığını ifade etmektedir.
Bakan Kaya, 1950'de, üyesi olduğu Mason Locasından bir arkadaşına yazdığı mektupta, Kasım 1938'e Büyük Kurtuluş diyecektir.

Türk-Fransız Askeri Anlaşması imzalandı. Hatay'ın toprak bütünlüğünü korumak için 2500 Türk ve 2500 Fransız askeri görevlendirildi.

Hastalığı iyice artan ve karın bölgesinde su toplanmaya başlayan Mustafa Kemal Atatürk, ilk defa ağır bir komaya girdi.

Prof. Eppinger ve Prof. Bergmann'ın Atatürk'le ilgili teşhisleri 'siroz' oldu.

Prof.Dr.Neşet Ömer İrdelp, M.Kemal'i muayenesinde, kalbinin kuvvetli olduğunu düşündüğü halde, bundan sadece 4 gün sonra kuvvetlendirici ilaç uyguladı.

Divriği-İliç demiryolu işletmeye açıldı.

Demiryolu Kemah'a vardı.

Prof.Dr.N.Fissinger'ın uyguladığı ilaçlı tedavi M.Kemal üzerinde ciddi anlamda olumsuz etkiler ortaya çıkardı.

Çekoslovakya'nın Almanların yaşadığı bölgeleri, Almanya'ya geçirildi.

Türkiye, 9 Ekim 1936'da Fransa'ya verdiği bir notada Suriye'ye yapıldığı gibi İskenderun Sancağına da bağımsızlık verilmesini talep etti. Fransa, konuyu Milletler Cemiyetine havale etmeyi teklif eden bir cevap verdi. Türkiye bu teklifi kabul etti.

14-16 Aralık 1936'da toplanan Milletler Cemiyeti, Sancak Meselesi için üç kişilik gözlemci heyeti tayin etti. 20 Ocak 1937'de tekrar toplanan konsey, İngiltere'nin Türk tezini desteklemesi sonucunda, Sancak'ta ayrı bir statünün oluşturulmasını kararlaştırdı. Bu yeni statüye göre; İskenderun ve Antakya iç işlerinde tam bağımsız, fakat dışişlerinde Suriye'ye bağlı kalacak, ayrı bir anayasası olacak, resmî dili ise Türkçe olacaktı. Daha sonraki görüşmelerde resmî dil Türkçe ve Arapça olarak kabul edildi.

Sancak'ın ülke bütünlüğü Türkiye ve Fransa tarafından teminat altına alınacaktı. Fransa ile 29 Mayıs 1937'de bu teminatı sağlayan ve Türkiye-Suriye sınırını tespit eden bir antlaşma imzalandı. 3 Haziran 1938'de Türkiye ve Fransa arasında yapılan askerî antlaşma ile Sancak statüsünün korunması öngörüldü. Bu antlaşma gereğince Türkiye ve Fransa Sancak'a 2500'er kişilik bir kuvvet gönderdi. İki ülke arasında 4 Temmuz 1938'de bir dostluk antlaşması daha imzalanarak Sancak Meselesi'nin hallinde önemli bir adım daha atıldı. Sancak'ta Ağustos 1938'de yapılan seçimlerde, Türk topluluğu 40 milletvekilliğinden 22'sini kazandı. 2 Eylül 1938'de toplanan Sancak Meclisi, İskenderun Sancak'ına Türkçe adıyla "Hatay Devleti" ismini verdi.

Bilinen ve kamuoyuna açıklanan vasiyetname şu şekildedir.

"Malik olduğum bütün nukut ve hisse senetleriyle Çankaya'daki menkul ve gayrimenkul emvalimi Cumhuriyet Halk Partisi'ne atideki şartlarla terk ve vasiyet ediyorum:
• 1) Nukut ve hisse senetleri, şimdiki gibi, İş Bankası tarafından nemalandırılacaktır.
• 2) Her seneki nemadan, bana nisbetleri şerefi mahfuz kaldıkça, yaşadıkları müddetçe, Makbule'ye ayda bin, Afet'e 800, Sabiha Gökçen'e 600, Ülkü'ye 200 lira ve Rukiye ile Nebile'ye şimdiki yüzer lira verilecektir.
• 3) Sabiha Gökçen'e bir ev de alınabilecek ayrıca para verilecektir.
• 4) Makbule'nin yaşadığı müddetçe Çankaya'da oturduğu ev de emrinde kalacaktır.
• 5) İsmet İnönü'nün çocuklarına yüksek tahsillerini ikmal için muhtaç olacakları yardım yapılacaktır.
• 6) Her sene nemadan mütebaki miktar yarı yarıya, Türk Tarih ve Dil kurumlarına tahsis edilecektir."

Almanya, İtalya, İngiltere ve Fransa, Çekoslovak Cumhuriyetini, Çekoslovak kilit askerî savunma mevzilerinin bulunduğu Sudetenland'ı, Nazi Almanya'sına bırakmaya zorlayan Münih anlaşmasını imzaladı. Bölge Almanyanın güneyinde ve o dönem Çekoslavakya sınırındadır.

Demiryolu Erzincan'da. (Çetinkaya-Erzincan hattı)

İliç-Erzincan demiryolu işletmeye açıldı.

Ankarada yeni yapılan radyo verici istasyonu çalışmaya başladı.

1 Aralık 1936 tarihinde Millî Savunma Bakanlığı ile Köln-Ruttweil A.G. firması arasında yapılan mukavele ile inşasına başlanan fabrika, 1 Kasım 1938'de üretime başladı. Askeri Fabrikalar Genel Müdürlüğü bünyesinde faaliyet gösteren Kırıkkale Barut Fabrikasında Barut, Tüfek ve Top üretimleri yapıldı. Bugün Kırıkkale Barut Fabrikası adını taşımaktadır.

Atatürk'ün son kez komaya girdiği gün, Dolmabahçe'de yapılan bir toplantı ile, Meclis Başkanı Abdülhalik Renda'ya Cumhurbaşkanlığı için vekâlet verildi.

Atatürk için doktorlar heyetinin, 8 Kasım günü düzenlediği rapor ve Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterli'ğinin yaptığı açıklama şöyleydi:

Riyaseticumhur Umumi Katipliği'nden
• (1).Bugün ikinci teşrinisaninin (Kasım) 8. Salı günü saat 23'te Reisicumhur Atatürk'ün sıhhi vaziyetleri hakkında müdavi ve müşavir tabipleri tarafından verilen rapor ikinci maddededir.
• (2).Bugün saat 18.30'da hastalık birdenbire normal seyrinden çıkarak şiddetlenmiş ve sıhhi vaziyetleri yeniden ciddiyet kesbetmiştir. Hararet derecesi 36.4, Nabız: Muntazam-100, Nefes:22'dir.

• M.Kemal'i sürekli kontrol eden hekimler: Prof.Dr.Neşet Ömer İrdelp ve Prof.Dr.Nihad Reşad Belger
• Gerektiğinde danışılan hekimler: Prof.Dr.Akil Muhtar Özden, Prof.Dr.Süreyya Hidayet Sertel, Prof.Dr.Mim Kemal Öke, Prof.Dr.Samuel Abrevaya Marmaralı, Dr.Mehmet Kamil Ber ve Prof.Dr.Mustafa Hayrullah Diker.
• Dönemin Sağlık Bakanı: Dr.İ.Refik Saydam
• Sağlık Bakanlığı Müsteşarı: Prof.Dr.Asım Arar
• Bunların dışında, Paris'ten Prof.Dr.N.Fissinger (3 defa), Berlin'den Prof.Dr.Von Bergman, Viyana'dan Prof.Dr.H.Epinger isimli doktorlar da görev aldılar.

Resmi "Ölüm Raporu" birkaç kere değiştirildi. Halka duyurulan ölüm nedeni "siroz" olsa da genel olarak "zehirlenerek öldürüldüğü" kabul görmektedir.

Ölümünün sorumluluğunu çevresine yerleşik mason unsurlar çeşitli tarihlerdeki beyanları ile üstlenmiştir.

İsmet İnönü, arka planda ki odaklarla birlikte, Gazi'nin ölümün hemen ardından, Türk Ordusunun namlularını çevirerek hedef aldığı mecliste yapılan oylama ile kendisini Cumhurbaşkanı seçtirdi.

Almanya'da Hermann Göring, Nazilerin Madagaskar'ı Yahudilerin anavatanı yapmayı planladıklarını açıkladı. Bu fikir ilk kez 19. yüzyılda gazeteci Theodor Herzl tarafından ortaya atılmıştı.

Atatürk'ün nââşı Dolmabahçe Sarayı'nda katafalka kondu.

Atatürk'ün cenazesi Dolmabahçe'den alınıp Ankara'ya gönderileceği sırada kardeşi Makbule Atadan'ın isteği üzerine cenaze namazı kılındı.

Dolmabahçe Sarayı'nın muayede salonunda, Ankara'ya nakil töreninin başlamasından hemen önce, 19 Kasım 1938 sabahı saat sekizi on geçe kılındı. Namazı İslam Tetkik Enstitüsü Başkanı daha sonradan da Diyanet İşleri Başkanlığı'nı yürüten Şerafettin Yaltkaya kıldırdı. Ezan Türkçe okundu. Namaz 2.5 dakika sürdü. Bu önemli anın fotoğrafı maalesef yoktur.

Dolmabahçe'deki katafalkın önünde halkın büyük bir ilgisi vardı. Hatta yaşanan izdihamda ezilenler oldu ve 11 kişi hayatını kaybetti.

Atatürk'ün naaşı büyük bir törenle 19 Kasım 1938 günü Dolmabahçe'den alınarak, önce Yavuz zırhlısına, sonra da Haydarpaşa'dan trene nakledildi. Naaş, buradan Büyük Millet Meclisi önündeki katafalkla taşındı.

21 Kasım 1938 de Ankara Etnografya Müzesi büyük salonuna konuldu. Ankara Etnoğrafya Müzesi 1927 yılında yapıldı. Atatürk'ün ölümünden sonra, girişteki büyük salonun, Anıtkabir tamamlanıncaya kadar Geçici Kabir olması düşünüldü. Bu salon, 10 Kasım 1953 tarihinde Anıtkabir'e nakline kadar 15 yıl süre ile Anıtkabir vazifesi görmüş, devlet başkanları, yerli ve yabancı heyetler ve halk tarafından ziyaret edilmiştir.

Tabut kaldırıldıktan sonra, Geçici Kabir yerindeki mermer set üzerine şu kitabe konmuştur. "Burası 10.11.1938'de sonsuzluğa ulaşan Atatürk'ün 21.11.1938'den 10.11.1953'e kadar yattığı yerdir."

CHP Olağanüstü Kurultayı'nda İsmet İnönü'ye "Değişmez Genel Başkan" ünvanı verildi. Ayrıca "Milli Şef" olarak anıldı.

Bu tarihten itibaren İnönü, Mustafa Kemal'e ait tüm hatıratı ortadan kaldırma çabasına başlamış ve onun tüm strateji ve planlarını terketmiş, projelerini sonlandırmıştır.